1 stycznia 2021 r. nastąpi istotna zmiana organizacyjna w Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Dotychczasowe Laboratoria Wojewódzkie staną się jednostkami Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa, tworząc wspólnie Centralne Laboratorium GIORiN.
Inspekcja realizuje badania laboratoryjne ukierunkowane na wykrywanie i identyfikację agrofagów, czyli szkodników i chorób roślin, obecność modyfikacji genetycznych w materiale roślinnym, oznaczanie pozostałości środków ochrony roślin oraz ocenę materiału siewnego. W ubiegłym roku w laboratoriach PIORiN zbadano 175 tysięcy próbek na obecność agrofagów, 37 tysięcy prób w ramach urzędowej oceny materiału siewnego, ponad 3 tysiące próbek na obecność GMO oraz około 1,5 tysiąca w zakresie dotyczącym środków ochrony roślin. Liczba wykonanych analiz przekroczyła łącznie pół miliona.
Dotychczasowa organizacja laboratoriów oraz sposób ich finansowania powodowały dysproporcje w poziomie wyposażenia i liczebności kadry, a także zdolności do szybkiego dostosowania się do potrzeb producentów rolnych. Ograniczenie obszaru działalności poszczególnych laboratoriów do jednego województwa, pomimo starań czynionych przez wojewodów i wojewódzkich inspektorów, stanowiło obiektywną barierę w rozwoju potencjału badawczego oraz akredytacji pełnego zakresu wykonywanych badań. Odnotowywane były również znaczne różnice w ilości badanych próbek i wykonywanych analiz.
Wykres: Liczba próbek poddanych badaniom fitosanitarnym oraz liczba analiz wykonanych w poszczególnych WIORiN i CL GIORiN w 2019 r.
Dlatego też przed dwoma laty podjęto prace analityczne, mające na celu opracowanie optymalnego modelu bazy laboratoryjnej Inspekcji. Rezultaty prac posłużyły stworzeniu przepisów nowej ustawy o Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin, która została uchwalona na początku 2020 roku. Co istotne, przyjęcie tej ustawy odbyło się przy zgodnej aprobacie wszystkich klubów parlamentarnych. Odpowiednio długie vacatio legis pozwoliło na dobre przygotowanie procesu przejęcia laboratoriów, pomimo trwającej pandemii koronawirusa.
Drugą przyczyną zmian był wymóg wynikający z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 2017/625, dotyczący uzyskania akredytacji pełnego zakresu badawczego przez laboratoria urzędowe, najpóźniej do dnia 29 kwietnia 2022 r. Ponieważ spełnienie powyższego wymogu byłoby niemożliwe w dotychczasowym modelu administracyjnym, Polska stanęłaby w obliczu braku możliwości prowadzenia badań laboratoryjnych roślin i produktów roślinnych po tym terminie.
Celem wprowadzanych zmian jest zapewnienie polskim rolnikom i przedsiębiorcom możliwości korzystania z laboratoriów o wysokim poziomie merytorycznym, które będą pracowały zgodnie z obowiązującymi normami międzynarodowymi. Dzięki konsolidacji i finasowaniu z jednego źródła, zamiast z 16 budżetów wojewódzkich, Główny Inspektor będzie miał możliwość postawienia do dyspozycji rolników całej bazy laboratoryjnej PIORiN, niezależnie od lokalizacji poszczególnych jednostek.
Konsolidacja bazy laboratoryjnej PIORIN pozwoli na specjalizację laboratoriów oraz umożliwi dostęp producentom rolnym do badań we wszystkich laboratoriach. Dzięki specjalizacji będzie można również zaplanować uzyskanie do 2022 r. wymaganej akredytacji i utrzymanie statusu laboratoriów urzędowych. Zwiększy się efektywność pracy laboratoriów, lepsze będzie wykorzystanie zasobów finansowych i osobowych przy jednoczesnym ograniczeniu kosztów jednostkowych związanych z realizacją badań.
Sprawnie funkcjonująca baza laboratoryjna pozwoli polskim rolnikom i przedsiębiorcom na terminowe dostarczanie do obrotu wysokiej jakości materiału siewnego. Zapewni możliwość realizacji eksportu towarów pochodzenia roślinnego na rynki krajów trzecich, poprzez spełnienie importowych wymagań fitosanitarnych. Ponadto badania realizowane w jednostkach Centralnego Laboratorium wpłyną na zapewnienie bezpieczeństwa fitosanitarnego towarów pochodzenia roślinnego wprowadzanych do obrotu na terenie kraju oraz zapewnienie wysokiej jakości materiału siewnego wykorzystywanego do produkcji rolnej. Jednocześnie badania laboratoryjne pod kątem obecności modyfikacji genetycznych, realizowane przez Centralne Laboratorium GIORiN pozwalają na utrzymanie statusu Polski, jako kraju wolnego od GMO, a badania płodów rolnych na obecność pozostałości środków ochrony roślin pozwalają monitorować prawidłowość ich stosowania w ochronie upraw, co sprzyja dostarczeniu wysokiej jakości produktów dla konsumentów.
Docelowo stworzenie sieci laboratoriów GIORiN oraz opracowanie i wdrożenie strategii ich rozwoju przyniesie duże korzyści poprzez:
- skrócenie czasu wykonywania badań i przekazywania informacji o wynikach,
- poprawę terminowości,
- wprowadzenie jednolitego systemu zarządzania próbkami,
- obniżenie kosztów jednostkowych badań,
- łatwiejszy dostęp do informacji,
- wdrażanie i walidację nowych metod badawczych – skrócenie czasu i obniżenie kosztów badań dla rolników i przedsiębiorców.
Na zakończenie należy podkreślić, że zmiana organizacyjna odbywa się z poszanowaniem praw pracowników, bowiem nie jest przeprowadzana likwidacja laboratoriów, a osoby obecnie w nich zatrudnione uzyskały gwarancje przewidziane w ustawie o Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Dzięki temu Główny Inspektor zyskuje na starcie nowego systemu potężny kapitał ludzki w postaci doświadczonych i posiadających specjalistyczną wiedzę pracowników.
Źródło: piorin.gov.pl