„Z Edenu zaś wypływała rzeka, aby nawadniać ów ogród i stamtąd się rozdzielała, dając początek czterem rzekom. Nazwa pierwszej – Piszon; jest to ta, która okrąża cały kraj Chawila, gdzie się znajduje złoto. A złoto owej krainy jest znakomite…”
Złoto (łac. Aurum). Symbol nieśmiertelności Buddy. Narzędzie władzy Faraonów. Motywacja krwawych wypraw hiszpańskich konkwistadorów. Podstawa współczesnych systemów monetarnych…
Nasilające się w Europie u progu II wojny światowej faszystowskie represje dotknęły również niemieckich naukowców pochodzenia żydowskiego. Dla wielu azylem stał się kierowany przez Nielsa Bohra Instytut Fizyki Teoretycznej w Kopenhadze. Dwaj z nich, laureaci Nagrody Nobla z fizyki – Max von Laue (nagroda w 1914 roku za odkrycie dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego) i James Franck (nagroda w 1925 roku za eksperymentalne potwierdzenie kwantowej natury energii) oddali Bohrowi na przechowanie swoje złote, noblowskie medale. W 1940 roku okazało się, że jednak neutralność Danii nie potrafi postawić oporu wkraczającej armii niemieckiej. Niels Bohr znalazł się w kłopotliwej sytuacji, ponieważ przechowywane medale naraziłyby zarówno jego jak i ich właścicieli (medale były imienne a wywóz złota z Niemiec był zabroniony). Odrzucono pomysł zakopania złotych odznaczeń w ogrodzie Instytutu jako zbyt ryzykowny. Z pomocą przyszedł węgierski chemik Gyoergy de Hevesy (odkrywca pierwiastka hafn), który rozpuścił medale w wodzie królewskiej. Niemcy zajęli i przeszukali Instytut jednak nie zainteresowali się butlami wypełnionymi brązowym płynem, które pozostały nienaruszone do końca wojny. Po wojnie Niels Bohr odesłał roztwór do Szwedzkiej Królewskiej Akademii Nauk opisując całe wydarzenie. Złoto zostało odzyskane i wróciło do swojej pierwotnej postaci.
Na zdjęciu wykonany w całości ze złota (50 kg) posąg Kate Moss wystawiony w 2008 roku w Muzeum Brytyjskim w Londynie.
Krzysztof Wołowiec