Na uzyskanie prawidłowego, wiarygodnego wyniku badania danej próbki ma wpływ wiele czynników. Możemy do nich zaliczyć: odpowiednie przygotowanie próbki do analizy, transport w warunkach dostosowanych do rodzaju próbki czy regularne wzorcowanie urządzenia pomiarowego. By zmniejszyć ryzyko powstawania błędów przedlaboratoryjnych, trzeba przestrzegać pewnych zasad.
Pobieranie próbki
Osoba pobierająca próbkę do badań powinna być odpowiednio przeszkolona w tym zakresie. W trakcie pobierania materiału badawczego należy przede wszystkim zwrócić szczególną uwagę na to, by chronić ją przed niekorzystnym wpływem środowiska zewnętrznego oraz podjąć odpowiednie środki ostrożności, które będą chroniły przed zanieczyszczeniem materiału np. innymi substancjami. Szczególną uwagę należy zwrócić w czasie pobierania prób na badania mikrobiologiczne. W trakcie pobierania na wspomniane badania niezwykle ważne jest stosowanie sterylnych narzędzi bądź opalenie kranu, z którego będzie pobierana woda do badań. Ważną kwestią jest także odpowiednie opisanie próbki w celu jej prawidłowej identyfikacji. Należy to wykonywać od razu, by nie doszło do żadnej pomyłki w opisie próbki.
Transport
Niezwykle ważnym elementem, który wpływa na stan próbki jest jej transport. W zależności od rodzaju próbki transport musi odbywać się w warunkach, które są odpowiednie dla danej próbki np. warunki chłodnicze. Złe przechowywanie materiału badawczego sprawi, że może dojść do zmian w składzie próbki. W zależności od rodzaju materiału, maksymalny czas dostarczenia do analizy jest różny. Należy podkreślić, iż wiele próbek w zależności od matrycy powinno być jak najszybciej dostarczone do laboratorium w celu wykonania analizy. Każdą próbkę materiału należy szczelnie zamknąć w pojemniku bądź w probówce, która jest zabezpieczona przed ewentualnym wydostaniem się materiału z wnętrza opakowania. Materiał biologiczny musi być oznaczony jako materiał zakaźny.
Czas
Niektóre analizy mają określony czas, w którym należy wykonać ich oznaczenia od momentu pobrania próbki. Przekroczenie tego czasu może sprawić, iż uzyskamy wynik zafałszowany, który nie będzie odzwierciedlał prawidłowej wartości. W momencie dostarczenia próbek do laboratorium np. przez próbkobiorców, należy na początku sprawdzić, na jakie analizy zostały nam dostarczone próbki, by ustalić odpowiednią kolejność badań.
Błąd ludzki
Szkolenie pracowników to bardzo ważny element, który sprawia, iż wydawane wyniki przez laboratorium są wiarygodne. Bardzo ważnym elementem, z czego często sobie nie zdajemy sprawy, jest błąd ludzki podczas wykonywania badania. Wynika on najczęściej ze zmęczenia albo rozkojarzenia pracownika, ludzkiej pomyłki, a także z powodu złej komunikacji między pracownikami w danym laboratorium. Wspomniany błąd jest zwany błędem grubym i związany jest z pomyłką w przeprowadzaniu oznaczenia laboratoryjnego wynikającą z obecności czynnika ludzkiego.
Urządzenia pomiarowe
Każde urządzenie pomiarowe powinno być wzorcowane według przyjętego przed dane laboratorium harmonogramu. Na dzień dzisiejszy prawo nie określa jak często należy wykonywać wzorcowanie. Nawet najprostsze przyrządy pomiarowe można rozkalibrować. Oczywiste jest to, że jeśli przyrządy pomiarowe nie są dokładne, to wskazywane wyniki będą niewiarygodne. W konsekwencji otrzymamy wynik nieprawidłowy, co w niektórych przypadkach może nieść ze sobą katastrofalne skutki wpływające np. na zdrowie. Dlatego bardzo ważne jest wzorcowanie, które zapewnia utrzymanie spójności pomiarowej. Wykonywanie wzorcowań jest ważne w każdej branży, ale szczególnie istotne jest to ważne w branżach, które wpływają na zdrowie oraz życie ludzi. Otrzymany wynik wzorcowania potwierdza się świadectwem, które poświadcza, że dane urządzenie spełnia wymagania metrologiczne. Dzięki temu mamy pewność, iż wykonywane pomiary na tym przyrządzie są wiarygodne. Uszkodzenie urządzenia pomiarowego bądź podejrzenie, iż otrzymywane przez niego wskazania pomiarów są niewiarygodne stanowi bezwzględne wskazanie do wykonania kolejnego wzorcowania, nawet jeśli jego termin jest wyznaczony za rok.
Szkło pomiarowe
Niezwykle ważnym elementem, który może wpływać na wynik laboratoryjny jest używane szkło do badań. Szczególnie jest to ważne np. w oznaczeniach całkowitej zawartości węgla organicznego (TOC – total organic carbon ). Mimo tego, iż metoda oznaczania jest łatwa i szybka w użyciu, to wielokrotne używanie tego samego szkła, które zostanie niedokładnie umyte sprawia, iż uzyskujemy wyniki niewiarygodne, które mogą być kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt razy wyższe niż rzeczywista zawartość węgla organicznego w badanej próbce.
Wymienione powyżej czynniki bez wątpienia potwierdzają, jak wiele elementów ma wpływ na wynik badania. Nieodpowiednio pobrana próbka lub transport w nieodpowiedniej temperaturze, bez monitoringu może sprawić, iż laboratorium wyda niewiarygodny wynik. Warto w tym momencie podkreślić, jak ważne jest także uczestnictwo laboratoriów w badaniach biegłości, które sprawdzają kompetencje danego laboratorium.
Anna Barańska
Z nami poszerzysz swoje kompetencje: