Rozpoczęła się pierwsza polska wyprawa w rejon Grzbietu Śródatlantyckiego, objętego Umową z Międzynarodową Organizacją Dna Morskiego (MODM).
13 sierpnia 2022 roku rozpoczął się pierwszy polski rejs pomiarowo-badawczy na obszarze Grzbietu Śródatlantyckiego. Ta jednostka strukturalna, charakterystyczna dla obszarów ryftowych ma ok. 16 000 km, co czyni ją najdłuższym i jednocześnie najsłabiej poznanym pasmem górskim na świecie. Właśnie tam, między trzema uskokami transformacyjnymi: Hayes, Atlantis oraz Kane znajduje się przyznany Polsce obszar poszukiwawczy – cel badań polskich naukowców na najbliższe 35 dni.
Powstanie i rozwój grzbietów śródoceanicznych związane jest z procesami konwekcji magmy w astenosferze prowadzącymi do powstawania stref rozrostu płyt oceanicznych w obszarach ryftowych. W przypadku Atlantyku, proces formowania skorupy oceanicznej, a tym samym proces odsuwania się od sobie płyt tektonicznych wynosi ok. 20 mm rocznie i tempo to jest klasyfikowane jako wolny spreading. Dostarczona w tym procesie energia powoduje formowanie się odrębnych struktur morfologicznych, wywołuje częste zjawiska trzęsień ziemi, a bliskie źródło ciepła uruchamiają zjawiska hydrotermalne.
W obrębie Grzbietu Śródatlantyckiego występują m.in. wielkoskalowe wulkany, skarpy uskokowe, podwodne góry oraz OCC (Oceanic Core Complex), czyli struktury geologiczne tworzące prostopadłe do ryftu grzbiety. Ich obecność jest charakterystyczna dla obszarów wolnego spreadingu oraz jest ściśle związana z występowaniem stref hydrotermalnych.
OCC jest strukturą tektoniczną, której występowanie jest powiązane z niskokątowym uskokiem normalnym (detachment fault), który wynosi na dno morskie głębinowe skały płaszcza i skorupy ziemskiej (gabro-perodytowe), zwierające wysokie zawartości metali. Uskoki te stają się dodatkowymi kanałami migracji wody morskiej w głąb skorupy oceanicznej, gdzie zostaje podgrzana i wysycona związkami mineralnymi. Temperatura wody w kominach hydrotermalnych sięga nawet do 350-400°C, a wydostając się na powierzchnię dna pod ciśnieniem tworzy kominy hydrotermalne i smugi hydrotermalne, w których dochodzi do wytrącania minerałów i ich depozycji na powierzchni i w zagłębieniach dna.
Kominy hydrotermalne, pomimo ekstremalnych warunków, zamieszkiwane są zazwyczaj przez organizmy morskie. Tego typu ekosystemy oparte o chemosyntezę mogły stanowić miejsca, gdzie pierwotnie rozwinęło się życie na Ziemi. Wraz z biegiem czasu i ruchem płyt oceanicznych, strefy aktywne hydrotermalnie odsuwają się od osi grzbietu i źródła energii, a aktywność hydrotermalna i unikatowe życie zanika.
W obrębie polskiej koncesji znajdują się strefy o potwierdzonej aktywności hydrotermalnej. Należą do nich Broken Spur i Lost City, natomiast na przyległych obszarach znajduje się m.in. rozległe i dobrze poznane pole hydrotermalne o nazwie TAG (Trans-Atlantic Geotraverse) objęte koncesją francuską, a także miejsca z niepotwierdzoną aktywnością hydrotermalną MAR 30 oraz MAR 27.
Rozpoczynająca się ekspedycja ma za zadanie zwiększyć nasze zrozumienie uwarunkowań geologicznych przyznanego Polsce obszaru. Głównym celem wyprawy jest regionalne rozpoznanie całego obszaru badawczego poprzez pozyskanie danych dotyczących dna morskiego oraz kolumny wody.
W pierwszej fazie rejsu uwaga naukowców będzie skupiona na pozyskaniu i analizie wysokorozdzielczych danych z obszarów znanych OCC oraz pól hydrotermalnych, które posłużą jednocześnie do kalibracji urządzeń pomiarowych.
W drugiej fazie rejsu zostaną zweryfikowane nowe potencjalne obszary perspektywiczne (PP) dla wystąpień aktywności hydrotermalnej i związanych z nimi nagromadzeń polimetalicznych siarczków masywnych (SMS).
Strefy PP stanowić będą w przyszłości obszary dla dalszych szczegółowych badań w celu potwierdzenia obecności i scharakteryzowania aktywnych systemów hydrotermalnych oraz ewentualnych nagromadzeń SMS, poprzez m.in. pobór próbek oceanograficznych, geologicznych i biologicznych. Z kolei akwizycja danych batymetrycznych o wysokiej rozdzielczości jest kluczowym elementem dla planowanych zatopień AUV i ROV w ramach realizacji kolejnych etapów Umowy z MODM.
Źródło: pgi.gov.pl