Kompetentne laboratorium dostarcza ważne wyniki. Pomaga w tym norma ISO 17025 – dokument opracowany w celu promowania zaufania do działalności laboratoriów. Dokument zawierający wymagania dla laboratoriów umożliwiające im wykazanie, że działają w sposób kompetentny i są w stanie uzyskiwać ważne wyniki. Jednym z elementów skutecznego systemu zarządzania laboratorium jest kompetentny personel, do którego należy również kierownictwo laboratorium.
Kompetentne laboratorium powinno mieć w swoim systemie zarządzania procedurę, która zapewni, że cały personel laboratorium (zarówno wewnętrzny jak i zewnętrzny), który może wpływać na działalność laboratoryjną, będzie kompetentny i będzie pracować zgodnie z systemem zarządzania. Oznacza to konieczność:
- ustalenia (udokumentowania) wymogów kompetencyjnych dla poszczególnych funkcji w laboratorium,
- zapoznania pracowników z obowiązującym systemem zarządzania.
Ustalanie wymogów kompetencyjnych powinno uwzględnić z jednej strony oczekiwania dotyczące poziomu wykształcenia czy doświadczenia, a z drugiej strony dostępność tych kwalifikacji na danym rynku pracy. Należy pamiętać, że dokumenty wprowadzane do systemu zarządzania, stają się wymogiem.
Skuteczne zapoznanie pracowników z systemem zarządzania, w którym będą realizować swoje zadania, wydaje się rzeczą oczywistą i konieczną do prawidłowej pracy. Tryb szkolenia, nadzorowania i upoważniania personelu powinien być jasny i udokumentowany w formie stosownej procedury. Nie ma żadnego rozsądnego argumentu za tym, aby pomijać szkolenia swojego personelu w zakresie własnego systemu zarządzania. Przywoływane czasami przez kierownictwo powody związane z brakiem czasu, napiętymi harmonogramami, czy mniejszym wpływem danej osoby na funkcjonowanie lab są krótkowzroczne i w dłuższej perspektywie prowadzą do katastrofy.
Kierownictwo, czyli kto?
Wiele lat funkcjonowania systemu akredytacji w Polsce (przeczytaj wywiad z Lucyną Olborską, Dyrektor PCA: „20 lat PCA, 30 lat systemu akredytacji w Polsce”) przyzwyczaiło akredytowane laboratoria do takich pojęć jak „najwyższe kierownictwo”, „kierownik laboratorium”, „kierownik ds. jakości”. Często pojawiały się również określenia „kierownik techniczny” czy „nadzorujący wyposażenie”. W aktualnym wydaniu normy ISO 17025, której wytyczne są obowiązkowe dla jednostek akredytowanych, nie znajdziemy podpowiedzi, jakie stanowiska czy funkcje należy uwzględnić w systemie zarządzania. Ważniejsze są odpowiedzialności i uprawnienia, nomenklatura ma drugorzędne znaczenie. Nie oznacza to, że w myśl aktualnych wymogów tzw. „Najwyższe kierownictwo” w akredytowanym podmiocie może zostać wyłączone z systemu zarządzania w laboratorium. Zaangażowanie najwyższego kierownictwa jest wysoce wskazane dla dobra funkcjonowania organizacji i… konieczne dla spełnienia wymogów akredytacyjnych.
Laboratorium powinno być podmiotem (lub jego częścią), który jest prawnie odpowiedzialny za swoją działalność oraz zidentyfikować kierownictwo ponoszące pełną odpowiedzialność za laboratorium. To wymogi ustanowione w normie ISO 17025 w zakresie struktury laboratorium. Pamiętajmy, że działalność laboratoryjna powinna spełniać wymagania tej normy, wymagania klientów, organów stanowiących i organizacji udzielających uznania. Stąd definicja ważnego wyniku jako takiego, który ma cechy decydujące o jego odpowiedniości do zamierzonego zastosowania (więcej na temat ważnego wyniku znajdziesz w drugim odcinku „W normie”). Z tego względu laboratorium ma obowiązek określić uprawnienia, odpowiedzialności i wzajemne powiązania całego personelu, którego działalność ma wpływ na wyniki. Na tym nie koniec. Laboratorium powinno również mieć personel upoważniony i dysponujący zasobami do:
- wdrażania, utrzymywania i doskonalenia systemu zarządzania,
- identyfikacji odstępstw w działalności laboratoryjnej,
- inicjowania działań zapobiegających lub minimalizujących takie odstępstwa,
- zapewnienia skuteczności systemu zarządzania.
Rola kierownictwa laboratorium to utrzymanie integralności systemu zarządzania. Przeglądy zarządzania, audyty wewnętrzne, skargi czy szeroko pojęte zapewnienie zasobów to obszary, które mogą i powinny stanowić domenę Najwyższego kierownictwa.
Krzysztof Wołowiec
Wszystko o zarządzaniu kompetencjami personelu znajdziecie tu: