Zapraszamy do lektury rozmowy z Dorotą Kołakowską, przedstawicielem firmy Sonel S.A., dysponującego akredytowanym laboratorium wzorcującym – nr akredytacji AP 173. Dyskutujemy o wzorcowaniach przyrządów pomiarowych, świadectwach wzorcowania oraz nowelizacji normy 17025.
Krzysztof Wołowiec: Jak możemy dowiedzieć się z Państwa strony internetowej firma Sonel S.A. to jeden z największych polskich producentów przyrządów pomiarowych. Proszę przybliżyć nam historię firmy.
Dorota Kołakowska: SONEL S.A. to już 25 lat tradycji. Firma powstała w roku 1994 w Świdnicy. Obecnie spółka jest największym producentem urządzeń pomiarowych w Europie Środkowo-Wschodniej, a jej rozwiązania trafiają do ponad 50 krajów na całym świecie. Firma należy do czołowych podmiotów w branży pomiarowej. Specjalizuje się jednak nie tylko w produkcji rozwiązań z zakresu miernictwa. Istotną część działalności stanowią usługi montażu kontraktowego THT i SMT, a także usługi wzorcowania przyrządów związanych z pomiarami wielkości elektrycznych i nieelektrycznych, które wykonywane są w akredytowanym Laboratorium Badawczo-Wzorcującym. Spółka organizuje także cykliczne szkolenia z zakresu teorii wykonywania pomiarów, ich metodyki, obsługi przyrządów oraz analizy przeprowadzanych badań z jednoczesnym wykonywaniem protokołów.
KW: Jakie produkty zawarte są w Państwa ofercie?
DK: Nasza oferta mierników jest bardzo bogata: od prostych przyrządów dla elektryków po energetykę zawodową i specjalistyczne pomiary. Produkujemy mierniki bezpieczeństwa urządzeń elektrycznych, mierniki parametrów uziemień, parametrów wyłączników RCD, analizatory jakości zasilania, wielofunkcyjne mierniki parametrów instalacji elektrycznej, analizatory jakości izolacji, mierniki małych rezystancji, wskaźniki, testery napięcia, lokalizatory kabli, uszkodzeń, luksomierze, kamery UV, sygnalizatory, multimetry, mierniki cęgowe, kamery termowizyjne i pirometry, tablice do szkoleń i prezentacji, a także sprzęt laboratoryjno-pomiarowy. Mierniki naszej produkcji sprzedajemy na całym świecie.
KW: Oferta firmy obejmuje również usługi laboratoryjne. Na czym one polegają?
DK: Laboratorium Badawczo – Wzorcujące firmy SONEL S.A. oferuje usługi wzorcowania przyrządów pomiarowych w zakresie
wielkości elektrycznych jak również nieelektrycznych. Oprócz standardowych procedur kalibracji laboratorium wyróżnia to, iż znajomość własnych wyrobów w zakresie konstrukcji, dryfów czasowych itp. pozwala na opracowanie optymalnego procesu weryfikacji metrologicznej, umożliwiającego sprawdzenie przyrządu w możliwie pełnym zakresie jego funkcjonalności. Ponadto laboratorium posiada oddzielny transformator, umożliwiający uzyskanie typowych napięć nominalnych sieci, co pozwala na wykonywanie pomiarów impedancji pętli zwarcia od ok. 100 mΩ i sprawdzanie mierników silnoprądowych w szerokim zakresie napięć. Laboratorium jako jedno z nielicznych w kraju i na świecie wykonuje wzorcownia specjalistycznych przyrządów dla energetyki np. mierników rezystancji izolacji w zakresie do 42 TΩ przy napięciu pomiarowym do 10 kV, czy mierników małych rezystancji (od 20 µΩ), mierzących prądem do kilkuset amperów.
Proces wzorcowania polega na porównaniu wskazania przyrządu wzorcowanego ze wskazaniem przyrządu wzorcującego. Przyrząd wzorcowy powinien być znacznie dokładniejszy od przyrządu wzorcowanego.
KW: Czy wzorcowanie dotyczy wyłącznie przyrządów własnej produkcji, czy również innych producentów?
DK: Poza wzorcowaniem własnych przyrządów, wzorcujemy również przyrządy innych producentów, oczywiście w zakresie naszych możliwości technicznych.
KW: Które urządzenia najczęściej wzorcujecie?
DK: Najczęściej wzorcujemy przyrządy wielofunkcyjne, najbardziej popularne tzw. kombajny pomiarowe.
KW: …a które są najtrudniejsze do wzorcowania i dlaczego?
DK: Np. kalibratory rezystancji, a generalnie takie, które wymagają od nas poświęcenia najwięcej czasu. Jeśli chodzi o napisanie samej procedury wzorcowania to nie ma rzeczy trudnych dla naszych specjalistów metrologów.
KW: Jak wygląda proces wzorcowania?
DK: Proces wzorcowania rozpoczyna się od dostarczenia przyrządu do wzorcowania, pośrednio składa się na niego wiele czynników: przegląd zapytania, oferty, przygotowanie obiektu do wzorcowania, przygotowanie odpowiedniej procedury pomiarowej, wzorcowanie, wybór metody i jej weryfikacja, raportowanie wyników, potwierdzanie ważności wyników itd.
KW: Dlaczego w ogóle warto wzorcować przyrządy pomiarowe?
DK: Wzorcowanie przede wszystkim pozwala określić aktualny stan metrologiczny przyrządu, a wykonywane cyklicznie umożliwia również oszacowanie zmiany jego właściwości w przyszłości (ocena dryfów wskazań wyznaczonych na podstawie poprzednich świadectw). Pozwala uzyskać pewność i dowód, że pomiary wykonano przyrządem sprawnym o wymaganej dokładności. Analiza historii metrologicznej przyrządu stanowi również ważny element procedur zarządzania wyposażaniem kontrolno – pomiarowym. W związku z powyższym można powiedzieć, że regularne wzorcowanie jest miarą profesjonalizmu i dobrych praktyk.
KW: Czy wdrożyliście już wymagania znowelizowanej normy 17025? Jak wyglądał ten proces i co było największym wyzwaniem?
DK: Wdrożyliśmy już wymagania znowelizowanej normy. W listopadzie 2019 r. odbył się audit PCA, który potwierdził zgodność naszego Systemu Zarządzania Laboratorium z jej wymaganiami.
Ponieważ normę 17025 mamy wdrożoną od dawna, samo przejście na znowelizowaną wersję nie było problemem. Kluczowe jest dobre zaplanowanie wdrożenia zmian.
Pierwszym etapem było zapoznanie się z nowymi wymaganiami poprzez szkolenia zewnętrzne i wewnętrzne. Kolejny krok to aktualizacja dokumentacji systemu zarządzania, co pozwoliło również na uporządkowanie niektórych obszarów, oraz wdrożenie tych zmian. Skuteczność powyższych działań została zweryfikowana podczas auditu wewnętrznego.
Wyzwaniem, a zarazem problemem okazało się podejście do zasady podejmowania decyzji przy przedstawianiu stwierdzeń zgodności lub niezgodności ze specyfikacją lub wymaganiem. Problem polegał na zrozumieniu wymagania oraz na opracowaniu zaleceń systemowych, tak aby były spełnione oczekiwania klienta.
Czasochłonne okazało się także rozpoznanie zagrożeń i szans oraz wyznaczenie kierunku działania. Ryzyka i szanse rozpoznajemy na bieżąco, co powoduje stosunkowo częste zmiany w zakresie podejmowanych działań.
KW: Jakie działania stosujecie dla potwierdzenia ważności wyników wzorcowań?
DK: W celu potwierdzenia ważności wyników Laboratorium podejmuje szereg działań organizacyjnych i technicznych, chociażby udział w porównaniach międzylaboratoryjnych, przeprowadzanie porównań wewnętrznych, regularne wzorcowanie wyposażenia pomiarowego, wykonywanie wzorcowania przyrządów w wymaganych czy monitorowanie warunków środowiskowych.
KW: Dokumentem potwierdzającym wzorcowanie jest „świadectwo wzorcowania”. Które dane powinien wykorzystać odbiorca takiego dokumentu?
DK: Najważniejsze informacje dla odbiorcy to wyniki wzorcowania i niepewności pomiarowe, na podstawie których można oszacować, czy wskazania mieszczą się w granicy dopuszczalnych błędów.
KW: Czym powinien kierować się użytkownik urządzenia określając harmonogram wzorcowań i co powinno decydować o wyborze laboratorium wzorcującego?
DK: O częstotliwości wzorcowania decyduje wyłącznie użytkownik przyrządów pomiarowych, który ponosi pełną odpowiedzialność za sprawność wykorzystywanych przyrządów. Aby zachować tę pewność przyrząd powinien zostać wywzorcowany w laboratorium. Przepisy (Ustawa Prawo o miarach, norma PN-E 04700:1998) mówią o konieczności posiadania przez przyrządy stosowane do pomiarów ochronnych/przeciwporażeniowych świadectw potwierdzających sprawność techniczną, nie precyzują jednak szczegółowo ani dokumentu, ani czasokresu jego ważności.
Zgodnie z normą EN ISO 9001:2015 urządzenia pomiarowe należy sprawdzać w ustalonych odstępach czasu lub przed użyciem z zachowaniem spójności pomiarowej, czyli z zastosowaniem wzorców pomiarowych mających odniesienie przez nieprzerwany łańcuch porównań ze wzorcami międzynarodowymi lub państwowymi.
Metody, które mogą być wykorzystane do wyznaczenia odstępów czasu między wzorcowaniami określone są w dokumencie ILAC G24:2007 „Wytyczne dotyczące wyznaczania odstępów czasu między wzorcowaniami przyrządów pomiarowych”.
Przy wyznaczeniu czasookresu pomiędzy kolejnymi wzorcowniami uwzględnia się takie czynniki jak: zalecenia producenta, częstość użytkowania, warunki środowiskowe, dane z poprzednich świadectw. Należy więc trzymać się swych wewnętrznych przepisów lub norm, jeśli szczegółowo mówią o kontroli metrologicznej przyrządów używanych w danym miejscu (szczególnie, jeśli użytkownik posiada system zarządzania jakością ISO), w przeciwnym wypadku można powoływać się na zalecenia producenta (znajdujące się np. w instrukcji przyrządu) oraz historii użytkowania miernika. Firma SONEL S.A. dla swoich produktów zaleca wykonywanie kontroli metrologicznej nie rzadziej niż co 12 miesięcy.
Odpowiadając na drugą część pytania: co powinno decydować o wyborze laboratorium wzorcującego?
Tutaj należy odpowiedzieć sobie, na pytanie jakie badanie się wykonuje. Dla klienta najważniejsze jest potwierdzenie metrologiczne sprawności urządzenia. Użytkownik danego miernika potrzebuje dla siebie i swoich kontrahentów zapewnienia wiarygodnych wskazań, które będą mieścić się w granicach dopuszczalnych błędów. Takie uznanie metrologiczne może dokonać tylko laboratorium, które posiada potwierdzenie spójności pomiarowej. Laboratoria, które spełniają wymagania normy PN-EN ISO/IEC 17025 muszą przestrzegać wymóg wzorcowania wyposażenia laboratorium w instytucjach akredytowanych lub rządowych w odniesieniu do międzynarodowych wzorców. Laboratorium akredytowane to gwarancja zachowania spójności pomiarowej względem państwowych oraz międzynarodowych wzorców jednostek i miar. Oznacza to, że wyposażenie laboratorium, kalibratory, które służą jako wzorce dla wzorcowanego urządzenia są regularnie wzorcowane (w tym przypadku przez laboratoria akredytowane lub Główny Urząd Miar) i mają dzięki temu powiązanie ze wzorcem państwowym lub międzynarodowym za pomocą nieprzerwanego łańcucha powiązań.
KW: Jeżeli wybór padnie na Laboratorium badawczo-wzorcujące Sonel S.A. to w jaki sposób można się z Wami skontaktować?
DK: Zapraszam na naszą stronę internetową: https://www.sonel.pl/pl/uslugi/laboratorium-badawczo-wzorcujace/, gdzie łatwo można samemu zlecić usługę wzorcowania za pomocą naszego formularza zlecania usług. Jeżeli byłyby dodatkowe pytania to zachęcam do kontaktu z nami pod numerem telefonu 74 85 83 800 lub za pomocą e-mail: [email protected]
KW: Dziękuję za rozmowę.
Sprawdź dlaczego warto wzorcować: https://laboratoryjnie.pl/2020/06/03/dlaczego-warto-regularnie-wzorcowac-mierniki-przyklady/