W Kielcach trwają prace nad budową Świętokrzyskiego Kampusu Laboratoryjnego Głównego Urzędu Miar. Istotą tego projektu jest uzupełnienie potencjału laboratoryjnego Głównego Urzędu Miar i Politechniki Świętokrzyskiej, w efekcie czego stworzone zostaną warunki do współpracy pomiędzy profesjonalną i innowacyjną metrologią laboratoryjną a gospodarką.
Z Prezesem Głównego Urzędu Miar, prof. Jackiem Semaniakiem rozmawia Krzysztof Wołowiec.
Krzysztof Wołowiec: Panie Profesorze, wg dostępnych informacji powstające w Kielcach laboratoria Głównego Urzędu Miar mają rozpocząć swoją działalność 1 stycznia 2024 roku. Czy ten termin jest aktualny? Na jakim etapie jest budowa i jakie jej istotne etapy jeszcze przed nami?
Prof. Jacek Semaniak: Wszystkie prowadzone prace budowlane przebiegają zgodnie z harmonogramem robót. Widać kolejne wychodzące z ziemi budynki, mimo że prace głębinowe są bardzo specyficzne i trudne ze względu na głębokość wykonywanych fundamentów, które proszę sobie wyobrazić, sięgają w głąb ziemi nawet do 15 metrów.
Na co dzień na budowie pracuje ponad 100 pracowników. Budowa idzie bardzo sprawnie. Obecnie pięć budynków z ośmiu znajduje się w stanie surowym (nie zamkniętym) – laboratorium akustyki, termometrii i wsparcia-przemysłu oraz budynek obsługowo-techniczny i warsztat.
W kolejnym etapie będą prowadzone prace instalacyjne wewnątrz budynków. Do końca 2022 roku wszystkie gmachy powinny zostać ukończone, co pozwoli na rozpoczęcie okresu „rozruchu”. Do końca marca 2023 roku planujemy uzyskać pozwolenie na użytkowanie obiektu. Pozostałe kwartały 2023 roku zostaną poświęcone na wyposażanie laboratoriów w aparaturę badawczą. Planujemy ją uruchomić jeszcze w 2023 roku, aby z początkiem stycznia 2024 roku laboratoria mogły zacząć pracować.
Równolegle do wspomnianych prac będą toczyć się procesy zakupowe aparatury laboratoryjnej oraz stopniowe zatrudnianie kadry naukowo-badawczej jak i techniczno-administracyjnej.
KW: Proszę przytoczyć dane liczbowe, które pozwolą naszym czytelnikom uzmysłowić skalę przedsięwzięcia.
JS: Świętokrzyski Kampus Laboratoryjny GUM to inwestycja imponująca. Powstaje na 11-hektarowej działce przy ulicy Wrzosowej. Łączna powierzchnia laboratoriów to 13 826,40 m2 a wartość I etapu budowy to ok. 200 mln zł. To obiekt wymagający perfekcyjnej dokładności, a właściwie kompleks obiektów, niepowtarzalnych i jedynych w swoim rodzaju. Nie ma mowy o popełnieniu jakiegokolwiek błędu i wszyscy mamy świadomość tej odpowiedzialności. To będzie miejsce spotkań środowisk badawczych pracujących nie tylko dla przemysłu czy przedsiębiorstw, ale również instytucji publicznych: szkół, uczelni, instytutów badawczych.
I etap budowy zakłada wzniesienie zespołu 8 budynków obejmujących: 6 nowoczesnych laboratoriów, zaplecza konferencyjno-edukacyjne, część warsztatową, wspomagającą prace laboratoriów oraz część biurowo-usługową.
Kampus ma nietypowe rozwiązania dla zespołu laboratoriów, które docelowo mają być najnowocześniejszymi w Europie laboratoriami metrologicznymi. Wiele zastosowanych tu rozwiązań jest stworzonych przez projektantów tylko i wyłącznie na potrzeby tych budynków. Wynika to z bardzo wysokich oczekiwań jakościowych, jeśli chodzi o metrologów, którzy będą tu pracować.
KW: Jakie dziedziny pomiarowe i laboratoria znajdą swoje miejsce w Kampusie? Czy to oznacza likwidację pracowni aktualnie realizujących takie zadania?
JS: Funkcjonujące obecnie stanowiska laboratoryjne zlokalizowane w siedzibie Głównego Urzędu Miar w Warszawie, mają ograniczone możliwości rozwojowe ze względu na ograniczenia kubaturowe zabytkowej siedziby Urzędu oraz z uwagi na ograniczoną możliwość izolacji sprzętu i przyrządów pomiarowych od źródeł zakłóceń fizycznych, wywoływanych przez czynniki miejskie, m.in. stację metra, linie tramwajowe, ruch uliczny, stacje transformatorowe czy stacje radiowe telefonii komórkowej. Dlatego w Kielcach stworzymy odpowiednie warunki do prowadzenia prac na najnowocześniejszej na świecie aparaturze. Metrologia jest dziedziną, która jest dynamiczna, a pomiary wymagają coraz to dokładniejszych obliczeń.
Tak jak wspomniałem, w I etapie powstanie 6 laboratoriów, które wyposażone zostaną w nowoczesną infrastrukturę pomiarową zapewniającą spójność pomiarową na najwyższym poziomie – Laboratorium Akustyki, Ultradźwięków i Drgań, Laboratorium Czasu i Częstotliwości, Laboratorium Długości, Laboratorium Masy, Laboratorium Termometrii i Wsparcia Przemysłu.
Będziemy prowadzić w nim prace o charakterze badawczo-rozwojowym w zakresie metrologii naukowej, związanej z wypracowaniem, na przykład, nowoczesnych wzorców jednostek miar, a wielkie wyzwanie stanowić będą projekty z obszaru metrologii przemysłowej, stymulujące rozwój innowacji i odpowiadające na potrzeby polskich przedsiębiorców.
Tematy badawcze, którymi zajmą się laboratoria wynikają z potrzeb sygnalizowanych przez krajowy przemysł, służby państwowe i środowisko naukowe. W skali krajowej będą miały charakter unikatowy, a ich efekty staną się istotnym wsparciem dla działań realizowanych przez GUM, krajowe ośrodki naukowe oraz ośrodki i instytuty badawczo–rozwojowe.
W II etapie rozbudowy uruchomione zostaną kolejne dwa laboratoria: Samodzielne Laboratorium Elektryczności i Magnetyzmu oraz Samodzielne Laboratorium Promieniowania Jonizującego.
KW: Mówiąc o potrzebach przemysłu wchodzimy w obszar współpracy nauki z biznesem. Na czym wg Pana taka synergia polega?
JS: Rozwój technologii jest coraz szybszy a to wymaga reakcji z naszej strony również w obszarach, które nie były do tej pory oczywiste, np. związanych z nanotechnologiami, gdzie wchodzimy w zakres długości rzędu nanometrów, czyli w zasięg sił i oddziaływań pomiędzy atomami. Tu też musimy mieć przyrządy pomiarowe gwarantujące spójność, właściwość pomiaru. Jeśli potrafimy koordynować czas z dokładnością do nanosekundy, to w procesie transmisji danych, również głosowych za pomocą sieci telekomunikacyjnych, możemy tak dzielić przedział czasowy, aby jednocześnie móc transferować nie jedną czy dwie rozmowy telefoniczne, ale wiele rozmów w tym samym czasie bez wzajemnego zakłócania. Wpływa to na bezpieczeństwo transakcji bankowych czy giełdowych, gdzie wykonanie operacji z pewnym wyprzedzeniem czasowym może rodzić pewne niebezpieczeństwo. Dochodzą też kwestie związane z szeroko rozumianą metrologią współrzędnościową. W tym roku została utworzona narodowa sieć metrologii współrzędnościowej. Zajmuje się ona zagadnieniami związanymi z pomiarami współrzędnych i z pomiarami kątów, które dokonują się w reżimach czasowych bardzo ściśle skorelowanych z tempem procesu produkcyjnego, gdzie wszystko odbywa się niezwykle szybko. Aby zapewnić odpowiednią jakość – pewność pomiaru musi być gwarantowana w trybie online. W związku z tym dochodzą do tego kwestie związane z monitorowaniem nie tylko współrzędnych przestrzennych, ale również tego, w jaki sposób proces przebiega w funkcji czasu, czy zapewnia powtarzalność.
KW: Czy widzi Pan w tym projekcie przestrzeń do współpracy z przedsiębiorcami?
JS: Główny Urząd Miar jest instytucją wspierającą krajową gospodarkę. Badania tu wykonywane służą nauce i mają bardzo konkretne zastosowanie. Coraz szybszy rozwój technologii otwiera szeroki wachlarz możliwości wsparcia przedsiębiorców, zainteresowanych na przykład produkcją odpowiedniego sprzętu pomiarowego. Jest dla przedsiębiorców gwarantem wykonania pomiarów na najwyższym poziomie oraz zapewnia powiązanie krajowego systemu miar z systemem międzynarodowym. Firmy od lat korzystają z oferty GUM w zakresie doradztwa, oceny innowacyjności, szkoleń, realizacji wspólnych projektów badawczo-wdrożeniowych, ale też testowania wyrobów przed przekazaniem ich na rynek.
Duzi potentaci mają środki na to, by lokować własne centra badawczo-rozwojowe, natomiast ważnym partnerem dla budowania działalności Kampusu są małe i średnie przedsiębiorstwa, które mogą skorzystać z oferty, którą szykujemy w jego ramach. Chcemy być otwarci na pomysły, które rodzą się po stronie przedsiębiorców, oferujemy wsparcie aparaturowe oraz kadrowe. W zależności od zapotrzebowania klientów na prace badawczo–pomiarowo–rozwojowo–wdrożeniowe będą świadczone podstawowe usługi testowe lub bardziej skomplikowane i kompleksowe usługi badawczo–rozwojowe, w tym: usługi konsultingowe, komercjalizacja własności intelektualnej, ocena innowacyjności, badanie prototypów oraz testowanie zgłoszonych wyrobów przed przekazaniem ich na rynek przy pomocy specjalistycznej aparatury laboratoryjnej Kampusu. W szczególności liczymy na współpracę z przedsiębiorstwami z regionu świętokrzyskiego, w tym branżą metalowo-odlewniczą czy branżą budowlaną.
KW: Kampus powstaje we współpracy z Politechniką Świętokrzyską. Proszę przedstawić rolę tej uczelni w przyszłym funkcjonowaniu Kampusu.
JS: Politechnika Świętokrzyska będzie ściśle współpracować z GUM realizując zadania o charakterze komercyjnym w oparciu o zasoby Kampusu Laboratoryjnego. Przy uczelni działa od dawna specjalny zespół do spraw wsparcia przemysłu świętokrzyskiego, którego zadaniem jest dotarcie do przedsiębiorców działających w regionie. Mają wspólnie tworzyć i wdrażać nowoczesne rozwiązania technologiczne.
Rola politechniki jest wiodąca na tym terenie, nie tylko w procesie kształcenia przyszłych pracowników, ale również w realizacji tej inwestycji i później w komercjalizacji badań.
KW: Kto znajdzie zatrudnienie w nowych laboratoriach? Jak wygląda proces rekrutacyjny?
JS: Poszukiwani są ambitni absolwenci studiów wyższych I, II lub III stopnia kierunków w obszarze nauk ścisłych, przyrodniczych oraz inżynieryjno-technicznych. Wysoko notowani są: fizycy, matematycy, chemicy czy informatycy. Naukowcy ceniący sobie precyzję i dokładność, oddani pomiarom, wyliczeniom i obserwacjom. Naukowcy, którzy zamierzają związać swoją przyszłość zawodową lub naukową z obszarem badań, jak i nowymi technologiami.
Do końca 2023 r., na potrzeby Kampusu, GUM zatrudni 30 metrologów w 6 laboratoriach: Akustyki, Ultradźwięków i Drgań; Czasu i Częstotliwości; Długości; Masy; Termometrii i Wsparcia Przemysłu.
Obecnie zakończył się pierwszy etap rekrutacji do Laboratorium Czasu i Częstotliwości oraz Laboratorium Masy w Pracowni Ciśnienia oraz Pracowni Siły i Twardości.
W drugiej połowie 2023 r. rozpocznie się również rekrutacja około 25 osób do obsługi całego Kampusu.
Rekrutacja metrologów, na tak wczesnym etapie, czyli już w momencie budowy kieleckich laboratoriów, ma na celu właściwe przygotowanie naukowców do przyszłej pracy. Na co dzień nie zdajemy sobie sprawy z faktu, że to w rękach metrologów leży właściwe i poprawne funkcjonowanie gospodarki towarowo-pieniężnej, czy bezpieczeństwo produkcji przemysłowej kraju. Do chwili uruchomienia kieleckiego Kampusu, kadra naukowa będzie przygotowywać się do profesjonalnego wykonywania obowiązków poprzez pracę w laboratoriach GUM w Warszawie oraz udział w szkoleniach. Pod okiem naukowców, wieloletnich i doświadczonych metrologów GUM, będzie rozwijać skrzydła.
KW: Czy kieleckie uczelnie mają programy nauczania dostosowane do potrzeb Głównego Urzędu Miar?
JS: Niewątpliwy wpływ na wybór lokalizacji Kampusu w Kielcach miał między innymi duży potencjał regionalnych uczelni oraz bardzo dobre relacje GUM z Uniwersytetem Jana Kochanowskiego i Politechniką Świętokrzyską. Z obiema uczelniami zostały podpisane listy intencyjne dotyczące kooperacji. Zapewni to możliwość długoletniej współpracy naukowej oraz rozwój i wymianę kadr, a także rozszerzanie kierunków współpracy o np. aparaturę pomiarową.
Współpraca z uczelniami jest dość szeroka, nie tylko w kierunku kształcenia metrologów, ale też prowadzenia badań naukowych oraz promocji metrologii.
Politechnika Świętokrzyska uruchomiła już kierunek studiów: Metrologia w inżynierii mechanicznej. Jeżeli chodzi o badania naukowe, to Politechnika Świętokrzyska ma w swoich zasobach kadrowych wybitnych specjalistów, również Uniwersytet Jana Kochanowskiego ma ekspertów z dziedziny chociażby miernictwa i fizyki.
KW: Jakie inne wyzwania stoją przed GUM?
JS: Zadaniem GUM jest nie tylko doskonalenie i rozwijanie funkcjonalności naszej instytucji i nadążanie za tempem rozwoju technologii w Polsce i na świecie, ale pozycja lidera i wyprzedzanie innych ośrodków w pewnych obszarach tj. rozwój metod informatycznych, cyfrowych, związanych z Przemysłem 4.0 czy Przemysłem 5.0. Stoimy przed wyzwaniem zmierzenia się z chmurą różnorakich wyników pomiarów i musimy umieć je opracowywać w reżimie tzw. czasu żywego po to, aby zapewnić efektywność procesów produkcyjnych, w których metrologia jest wykorzystywana. Dlatego dbamy o to, żeby być instytucją nowoczesną i nie ustajemy w rozwoju a dziś stajemy się liderem i pionierem postępu technologicznego oraz wsparcia przemysłu.
KW: Dziękuję za rozmowę i życzę udanej realizacji projektu.
Zdjęcia: Główny Urząd Miar
