Zapraszamy do lektury wywiadu z Magdaleną Podczasi, chemiczką, absolwentką Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Poruszymy temat niebezpiecznych substancji w miejscu pracy, na które jesteśmy narażeni każdego dnia, a których skutki możemy odczuć po latach. Rozmawia Anna Barańska.
Pani Magdaleno kto jest najbardziej zagrożony na niebezpieczne substancje chemiczne w miejscu pracy?
Substancje chemiczne należą do jednych z kilku czynników, na które jesteśmy narażeni w miejscu pracy i które negatywnie wpływają na nasze zdrowie. Substancje te oddziałując na pracownika mogą prowadzić do powstania choroby zawodowej bądź innego schorzenia. To właśnie substancje chemiczne są jednymi z najgroźniejszych czynników zagrażającym zdrowiu w miejscu pracy. Problem narażenia na niebezpieczne substancje w miejscu pracy, nie dotyczy tylko pracownika przemysłu ciężkiego, tzn. chemicznego, maszynowego, wydobywczego lub hutniczego. Na negatywne działanie chemikaliów w pracy narażone są również osoby, które znalazły zatrudnienie w firmach sprzątających, gabinetach kosmetycznych oraz fryzjerskich czy nawet w służbie zdrowia. Należy podkreślić, iż świadomość dotycząca szkodliwości działania niebezpiecznych substancji jest wciąż niska. Nie jesteśmy w stanie określić, ile jest substancji niebezpiecznych dla zdrowia. Wiemy tylko tyle, iż lista związków, które negatywnie na nas wpływa, wciąż rośnie.
Proszę powiedzieć na jakie czynniki szkodliwe jesteśmy narażeni w pracy?
Każdego dnia, wykonując swoje obowiązki zawodowe jesteśmy narażeni na trzy rodzaje czynników szkodliwych. Zaliczamy do nich czynniki chemiczne, fizyczne oraz biologiczne. Są one powiązane ze środowiskiem pracy, wywołując określone efekty, które możemy zaobserwować podczas narażenia bądź po pewnym czasie. Do czynników biologicznych zaliczamy mikroorganizmy tj. bakterie, wirusy oraz grzyby. Wśród czynników fizycznych możemy wyróżnić m.in. niesprzyjający mikroklimat – zimny bądź gorący, hałas oraz drgania mechaniczne. Do najliczniejszej grupy czynników szkodliwych zaliczamy substancje chemiczne, które mogą występować w postaci pyłów, pary, gazów oraz dymów. Dostają się do organizmu przede wszystkim drogą oddechową.
Które substancje chemiczne i pyły stanowią największe zagrożenie dla zdrowia pracowników w Polsce?
Obecnie największe zagrożenie wśród substancji, na które jesteśmy narażeni w miejscu pracy możemy zaliczyć m.in. benzynę, pyły drewna twardego, formaldehyd, benzen, dichromian potasu, chromian potasu, tlenek chromu, fenoloftaleinę, tlenek etylenu, azbest, benzo(a)piren, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, tlenek arsenu i kadm. Są to substancje, które są zgłaszane najczęściej przez polskich przedsiębiorców.
Jakie są drogi wnikania szkodliwych substancji do organizmu człowieka?
Wnikanie substancji szkodliwych do naszego organizmu może odbywać się przez skórę, drogi oddechowe oraz przewód pokarmowy. Odpowiedź organizmu na działanie szkodliwych substancji zależy od kilku czynników, do których możemy zaliczyć: drogę wniknięcia, właściwości fizykochemiczne substancji, dawkę oraz czas narażenia, cechy oraz indywidulane predyspozycje organizmu. Wnikanie substancji przez drogi oddechowe należy do najczęstszych sposobów przeniknięcia substancji do organizmu w postaci gazów, dymów, aerozoli oraz pyłów. Szybkość wchłonięcia w drogach oddechowych zależy od właściwości fizykochemicznej substancji. Najszybsze wchłanianie odbywa się w pęcherzykach płucnych, a o wiele mniejsze w górnych drogach oddechowych. Kolejną drogą wnikania substancji do organizmu jest nasza skóra, która stanowi największy organ naszego ciała. Najłatwiej przenikają przez nią: węglowodory aromatyczne (benzen, toluen, ksylen), węglowodory alifatyczne (benzyna, nafta), aminy aromatyczne, fenole, disiarczek węgla oraz związki nitrowe. Substancje te wchłaniają się różnie w zależności od stanu skóry. Do czynników, które zwiększają ryzyko wchłonięcia substancji przed skórę zaliczamy uszkodzenie skóry, temperaturę oraz wilgotność. Uraz skóry, oparzenie, skaleczenie oraz alergia to kolejne czynniki, które zwiększają łatwość wniknięcia substancji chemicznych do organizmu. Ostatnią drogą wnikania substancji do organizmu jest przewód pokarmowy. Substancje chemiczne mogą dostać się do organizmu z powodu przypadkowego spożycia, ale także mogą wnikać przez usta do żołądka drogą pośrednią poprzez przeniesienie rękoma wraz z pożywieniem lub podczas palenia papierosów. Muszę podkreślić, że w laboratorium nie powinno dojść do wniknięcia substancji we wspomniany sposób, ponieważ nie wolno badać smaku żadnej substancji. Należy podkreślić, iż pipetowanie ustami również jest zakazane. Po skończonej pracy laboratoryjnej należy bardzo dokładnie umyć ręce, by nie przenieść żadnych substancji na posiłek. Należy bezwzględnie używać środków ochrony osobistej, które chronią przed czynnikami szkodliwymi, na które jesteśmy narażeni każdego dnia.
Czy pracodawca musi udostępnić pracownikom wyniki badań czynników szkodliwych dla zdrowia?
Pracodawca ma obowiązek rejestrować, a także przechowywać wyniki przeprowadzonych pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w miejscu pracy. Na każdą prośbę pracownika ma obowiązek udostępnić te informacje. Te informacje ma prawo każdy znać.
Anna Barańska