Mogłoby się wydawać, że umycie szkła laboratoryjnego nie jest żadnym problemem. Niemniej jednak, jego czyszczenie należy wykonywać z jak największą starannością, ponieważ źle umyta kolbka czy zlewka mogą wpłynąć negatywnie na wynik naszej analizy. W związku z tym, że jest to bardzo istotny temat, jego tajemnice zgłębiamy rozmawiając z Danutą Katryńską – dyrektor firmy DANLAB. Rozmawia Anna Barańska.
Pani Danuto, proszę powiedzieć, jak należy prawidłowo myć szkło laboratoryjne, które każdego dnia jest używane przez pracowników laboratoriów do analiz.
Niezwykle istotne jest, aby szkło laboratoryjne, które jest używane do badań było odpowiednio umyte i przygotowane. Aby prawidłowo czyścić i dbać o szkło laboratoryjne należy przestrzegać kilku niezwykle istotnych zasad, gdzie kolejność ich wykonywania ma również znaczenie dla efektywności i skuteczności przygotowania szkła. W pierwszym kroku należy „z grubsza” umyć szkło – płuczemy naczynia pod bieżącą wodą, aby usunąć większość zanieczyszczeń. W tym pierwszym etapie mycia pomocne mogą okazać się miękkie szczoteczki oraz delikatny detergent przeznaczony do szkła laboratoryjnego. Szczoteczki dostępne na rynku są różnych kształtów: dłuższe i krótsze, większe i mniejsze. Zawsze znajdziemy taki kształt, który będzie w stanie w efektywny sposób dotrzeć do zakamarków naszych naczyń. Należy unikać silnych detergentów, które mogłyby uszkodzić powierzchnię szkła. Po tym etapie mycia należy bardzo dokładnie opłukać szkło pod bieżącą wodą. W przypadku naczyń takich jak kolby okrągłodenne znacznie lepsze efekty płukania uzyskuje się płucząc naczynia wewnątrz kilkukrotnie mniejszymi porcjami wody niż jednokrotnie większą. Kolejnym krokiem jest usunięcie zanieczyszczeń substancjami organicznymi lub nieorganicznymi. W przypadku substancji organicznych bardzo skutecznym sposobem jest namoczenie szkła w roztworze alkoholu etylowego lub izopropylowego. W przypadku, gdy jest to zabieg niewystarczający można użyć mieszaniny kwasu azotowego i siarczanu chromu. Do usunięcia trudnych plam z substancji nieorganicznych można użyć np. rozcieńczonego kwasu azotowego. Należy zachować szczególną ostrożność, ponieważ te kwasy mogą być agresywne. Kolejnym etapem skutecznego mycia szkła laboratoryjnego jest płukanie w wodzie destylowanej. Pozwala to na usunięcie resztek detergentu czy środków czyszczących. Tak przygotowane szkło powinno się wysuszyć. Szkło można suszyć „na powietrzu” lub w suszarce laboratoryjnej. W przypadku potrzeby sterylizacji, szkło można poddać procesowi autoklawowania. Procedura ręcznego mycia szkła jest dość wymagająca i zmusza do zachowania ostrożności. Podczas mycia szkła powinno się używać odpowiednich rękawic i okularów ochronnych. Należy podkreślić, że nigdy nie wolno używać szkła, które wykazuje oznaki pęknięć lub uszkodzeń, ponieważ z jednej strony może skaleczyć użytkownika, a z drugiej doprowadzić do awarii podczas wykonywania eksperymentu. Czyste szkło należy przechowywać w zamkniętych szafach, aby chronić je przed kurzem i zanieczyszczeniami.
Jakie są wady ręcznego mycia szkła laboratoryjnego?
Ręczne mycie szkła laboratoryjnego jest powszechną praktyką, ale ma pewne wady, które warto znać i wziąć pod uwagę w przypadku wykorzystywania takiego szkła w swojej pracy
w laboratorium. Ręczne mycie może prowadzić do pozostawienia resztek środków czyszczących na powierzchni szkła, co może zakłócić późniejsze eksperymenty, dlatego też niezwykle istotne jest bardzo dokładne opłukania szkła po myciu ogólnym i usunięciu resztek zanieczyszczeń organicznych i nieorganicznych. Nieumiejętne czy zbyt agresywne mycie może również prowadzić do pęknięć lub innych uszkodzeń szkła. Ręczne mycie może być czasochłonne, zwłaszcza jeśli jest wiele elementów do umycia, może również wymagać kontaktu z agresywnymi substancjami chemicznymi, co zwiększa ryzyko narażenia pracowników na te substancje. Ponadto, ręczne mycie szkła może prowadzić do braku spójności w czystości między różnymi elementami szkła, co może wpłynąć na wyniki eksperymentów, również może nie być wystarczające do osiągnięcia odpowiedniego poziomu sterylizacji, co może być kluczowe w niektórych zastosowaniach laboratoryjnych.
Myjka ultradźwiękowa – urządzenie zbędne czy konieczne w czyszczeniu szkła laboratoryjnego?
Myjka ultradźwiękowa to urządzenie, które wykorzystuje fale ultradźwiękowe do generowania mikroskopijnych bąbelków w cieczy, co prowadzi do intensywnego czyszczenia powierzchni. Wykorzystanie myjki ultradźwiękowej w laboratorium może mieć swoje zalety i wady, a czy jest ona zbędna czy konieczna, zależy od specyficznych potrzeb i wymagań danego laboratorium. Niewątpliwą zaletą myjek jest ich wysoka skuteczność w usuwaniu trudnych do usunięcia zanieczyszczeń, takich jak osady i plamy, które mogą być trudne do usunięcia podczas ręcznego mycia. Dodatkowo uzyskuje się większa jednorodność w porównaniu z myciem ręcznym, a szkło wykorzystywane później w badaniach pozwala na uzyskanie bardziej spójnych i powtarzalnych wyników. Automatyzacja procesu może znacznie skrócić czas potrzebny na mycie szkła, co jest korzystne w środowiskach o dużym obciążeniu. Również zastosowanie myjek ultradźwiękowych minimalizuje ryzyko uszkodzenia szkła i narażenia pracowników na chemikalia. Wady zastosowania myjki ultradźwiękowej to głównie ryzyko związanie z niewłaściwym użyciem urządzenia i uszkodzeniem szkła laboratoryjnego. Myjki mogą być drogie, zarówno pod względem zakupu, jak i eksploatacji. W niektórych laboratoriach, gdzie wymagania dotyczące czystości nie są tak rygorystyczne, tradycyjne metody mycia mogą być wystarczające. Czy myjka ultradźwiękowa jest zbędna czy konieczna, zależy od konkretnych potrzeb i wymagań danego laboratorium. W środowiskach, gdzie wymagana jest wysoka precyzja, skuteczność i jednorodność, takie jak laboratoria badawcze i medyczne, urządzenie to może być uważane za konieczne. W innych sytuacjach, gdzie te czynniki nie są tak kluczowe, myjka ultradźwiękowa może być uważana za zbędną i ręczne mycie lub inne metody mogą być bardziej odpowiednie i ekonomiczne.
W jaki sposób suszyć umyte szkło laboratoryjne?
Suszenie umytego szkła laboratoryjnego jest kluczowym etapem w procesie czyszczenia, a odpowiednie wysuszenie może zapobiec kontaminacji i zminimalizować ryzyko błędów w późniejszych eksperymentach. Powszechnie stosowanych metod suszenia szkła laboratoryjnego to suszenie na powietrzu, wykorzystanie suszarki laboratoryjnej lub piekarnika, suszenie za pomocą papiera wycierającego. W niektórych zastosowaniach, gdzie wymagana jest bardzo wysoka czystość, szkło można wysuszyć strumieniem gazu obojętnego, takiego jak azot, który pomaga w szybkim odparowaniu wilgoci. Umyte szkło można po prostu postawić do wyschnięcia na powietrzu na specjalnym stojaku lub innej odpowiedniej powierzchni. Wysoka czystość powietrza w laboratorium powinna zminimalizować ryzyko kontaminacji. Suszarki laboratoryjne to specjalne urządzenia zaprojektowane do szybkiego i skutecznego suszenia szkła. Temperatura w suszarce powinna być dobrana odpowiednio do rodzaju szkła, aby uniknąć ryzyka pęknięć. Niektóre laboratoria mogą używać piekarników laboratoryjnych do suszenia szkła przy kontroli temperatury. Jest to skuteczna metoda, ale wymaga ostrożności, aby nie przegrzać szkła. Dla szybkiego suszenia, można użyć również czystego papieru laboratoryjnego do delikatnego wytarcia zewnętrznych powierzchni szkła. Ważne jest, aby podczas suszenia szkła unikać miejsc, gdzie mogłoby dojść do kontaminacji kurzem, olejami czy innymi zanieczyszczeniami. Po wysuszeniu szkła najlepiej przechowywać je w zamkniętych szafach, aby zapobiec ponownemu zabrudzeniu przed użyciem. Metoda suszenia powinna być dobrana zgodnie z typem szkła, jego zastosowaniem i wymaganiami dotyczącymi czystości. W niektórych przypadkach może być także wymagana sterylizacja po wysuszeniu, a wybór odpowiedniej metody suszenia będzie zależał od tych dodatkowych wymagań.
Jakie są zalety mycia szkła laboratoryjnego w zmywarkach laboratoryjnych w porównaniu do ręcznego mycia?
Zmywarki laboratoryjne oferują wiele zalet w porównaniu do ręcznego mycia szkła laboratoryjnego. Mogą one zapewnić bardziej jednolite i powtarzalne wyniki, co prowadzi do wyższej jakości czyszczenia i mniejszej zmienności między poszczególnymi cyklami mycia. Automatyczne mycie szkła jest znacznie szybsze i może obsłużyć więcej szkła w krótszym czasie, co jest korzystne w laboratoriach o dużym natężeniu pracy. Zmywarki minimalizują ryzyko ręcznej interakcji z ostrym szkłem i potencjalnie szkodliwymi środkami czyszczącymi. Są to urządzenia zaprojektowane tak, aby optymalizować zużycie wody i chemikaliów, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do znacznych oszczędności w laboratorium. Nowoczesne zmywarki laboratoryjne są często wyposażone w zaawansowane funkcje, wiele dopasowanych do danego zastosowania programów, co zwiększa skuteczność usuwania trudnych plam i zanieczyszczeń. Poprzez możliwość dopasowania odpowiedniego, do wykorzystywanych w laboratorium naczyń, wyposażenia wewnętrznego uzyskujemy urządzenie, które bardzo dokładnie i niezawodnie myje naczynia nie tylko z zewnątrz, ale i wewnątrz. Zmywarki mogą dotrzeć do trudno dostępnych miejsc, które mogą być trudne do umycia ręcznie, w takim przypadku niezbędne może okazać się użycie tzw. koszy iniekcyjnych, które pod ciśnieniem wyrzucają medium myjące z zastosowaniem igieł iniekcyjnych, o określonej średnicy i długości, bezpośrednio do wnętrza naczynia. Należy zwrócić szczególną uwagę aby zastosowane wkłady były bezpieczne dla używanego przez nas szkła, tzn. aby „motylki” protekcyjne na igłach iniekcyjnych były umiejscowione tak aby naczynie nie opierało się bezpośrednio na igle, ale aby koniec szyjki spoczywał na motylku. Zmywarki laboratoryjne zwykle oferują precyzyjną kontrolę nad temperaturą, czasem i cyklem mycia, co pozwala na dostosowanie procesu do konkretnych wymagań czyszczenia. Automatyzacja procesu może zmniejszyć ryzyko kontaminacji krzyżowej i resztkowych środków czyszczących na szkle. Niezwykle istotne jest również odpowiedni dobór detergentu do zmywarki, powinien być on jak najdelikatniejszy. Niekiedy zastosowanie proszków do mycia w zmywarkach może prowadzić do uszkodzenia delikatniej powierzchni naczyń i powstania mikrozarysowań. Zmywanie ręcznie może być męczące i czasochłonne, zwłaszcza przy dużej ilości szkła. Automatyzacja tego procesu może zwiększyć komfort pracy personelu laboratoryjnego. Wprawdzie zmywarki laboratoryjne mają swoje zalety, ich wdrożenie może wiązać się z kosztami zakupu, instalacji i konserwacji. Wybór między ręcznym myciem a zmywarką laboratoryjną będzie zależał od specyficznych wymagań, budżetu i przepustowości laboratorium.
Czym zatem kierować się przy wyborze zmywarki laboratoryjnej?
Wybór zmywarki laboratoryjnej jest ważną decyzją, która może wpływać na efektywność i jakość pracy w laboratorium. Należy wybrać zmywarkę, która jest odpowiednia do rozmiarów i rodzajów szkła, z którymi najczęściej się pracuje. Jeżeli potrzebujemy specjalnych warunków do usuwania konkretnych zanieczyszczeń należy wziąć pod uwagę urządzenia mające takie możliwości. Na rynku są dostępne urządzenia które posiadają w pamięci zapisane specjalne programy dostosowane do konkretnych aplikacji oraz możliwość użycia programów całkowicie stworzonych przez użytkownika. Niektóre z urządzeń posiadają nawet kilkadziesiąt takich aplikacji, co czyni je niezwykle uniwersalnymi i pozwala na pracę z równymi materiałami. Wybierając urządzenie do swojego laboratorium warto zwrócić uwagę na zużycie wody, energii i detergentów. Oszczędności w tych obszarach z czasem mogą dać wymierne korzyści. Przy kalkulowaniu kosztów używania urządzania należy również pod uwagę wziąć koszty bieżącej eksploatacji, czyli koszty przeglądów i koszty detergentów. Niektóre z laboratoriów dodatkowo wymagają regularnego okresowego wykonywania OQ PQ i w takim wypadku lista możliwych do zakupienia urządzeń zawęża się, gdyż nie wszystkie zmywarki z powodzeniem przejdą taką certyfikację, szczególnie, że urządzenie nie jest zakupywane na rok lub dwa, a certyfikację wykonywać należy corocznie i niezwykle istotne jest aby wyniki były powtarzalne i wiarygodne. Łatwa dostępność do serwisu i części zamiennych jest niezwykle istotna w przypadku awarii lub konserwacji. Warto zakupić urządzenie sprawdzonego producenta, urządzenia posiadające serwis na terenie kraju od sprzedawcy, który nie tylko sprzeda nam daną jednostkę, ale również posiada doświadczenie w instalacji, przeglądach i konserwacji jednostek. Niezwykle istotne są opinie i referencje od innych użytkowników – warto dowiedzieć się jak zmywarka sprawdza się w rzeczywistych warunkach laboratoryjnych. Wybór odpowiedniej zmywarki laboratoryjnej jest inwestycją, która może wpłynąć na długoterminową wydajność i jakość pracy w laboratorium. Dokładne rozważenie powyższych czynników pomoże w podjęciu świadomej decyzji, która najlepiej spełni indywidualne potrzeby i wymagania laboratorium.
Dziękuję za rozmowę
Anna Barańska
laboratoryjnie.pl